برق, برق صنعتی, کنترل و ابزار دقیق

محاسبه بانک خازنی + کاربردی‌ترین نرم افزارهای محاسبه ظرفیت خازن

محاسبات خازنی

اگر صاحب یک کارخانه یا کارگاه صنعتی هستید یا با هزینه‌ها و حساب و کتاب آن‌ها سر و کار دارید، حتما می‌دانید که هزینه انرژی مصرفی از دغدغه‌های مهم اداره چنین مکان‌هایی است. با توجه به اینکه امروزه در بیشتر محیط‌های صنعتی، نیروی برق منبع اصلی انرژی به شمار می‌رود، مدیریت بهینه مصرف برق اهمیت فراوانی یافته است. یکی از عوامل تأثیرگذار در هزینه برق، به‌ویژه در کارخانه‌های صنعتی بزرگ، توان راکتیو است که باعث افت ضریب توان (ضریب قدرت) می‌شود. استفاده از بانک خازنی یک روش رایج و کارآمد در جبران توان راکتیو سلفی و کاهش هزینه انرژی الکتریکی است. در این مقاله ضمن معرفی و بررسی تأثیر توان راکتیو بر شبکه برق، نحوه محاسبه و طراحی پارامترهای یک بانک خازنی برای اصلاح ضریب توان را شرح می‌دهیم. برای یادگیری فرمول‌های محاسبات بانک خازنی در این مقاله با آکادمی ماهر همراه باشید.

برای شرکت در دوره بانک خازنی روی لینک زیر کلیک کنید

توان اکتیو و توان رِاَکتیو

هر وسیله برقی برای کار کردن توان الکتریکی مصرف می‌کند. توان مصرفی هر وسیله در هر لحظه را می‌توان با ضرب جریان مصرفی در ولتاژ تغذیه آن به دست آورد. به عدد حاصل از این محاسبه «توان ظاهری» (Apparent Power) یا «توان کل» گفته می‌شود و واحد اندازه‌گیری آن «ولت‌آمپر» (VA) است. هر چه یک وسیله الکتریکی، توان بیشتری را به کار مفید تبدیل کند، آن وسیله راندمان کار بالاتری دارد. اما وسایل برقی چه مقدار از توان ظاهری را به کار مفید تبدیل می‌کنند؟ برای پاسخ به این پرسش باید با انواع بارهای الکتریکی آشنا شویم.

به‌طور کلی، بارهای الکتریکی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

  • بار مقاومتی
  • بار سلفی (القایی)
  • بار خازنی

 مصرف‌کننده‌هایی مانند اتو، آبگرمکن برقی و لامپ‌های رشته‌ای از جمله بارهای مقاومتی هستند، موتورهای الکتریکی، لامپ‌های کم‌‌مصرف و ترانس‌ها و وسایلی که در آن‌ها از سیم‌پیچ استفاده می‌شود، بار سلفی (القایی)‌ به شمار می‌روند و به جز خود خازن‌ها، مجاورت هادی‌های حامل جریان الکتریکی در هر وسیله یا سیستم توزیعی، می‌تواند باعث اعمال بار خازنی به شبکه شود. برای مثال، اگر دو کابل حامل جریان الکتریکی در مجاورت هم قرار گیرند، مانند یک خازن عمل می‌کنند که به آن ظرفیت خازنی پراکنده می‌گویند.

در بارهای مقاومتی ولتاژ و جریان متناوب، هم‌فاز هستند، یعنی بردارهای ولتاژ و جریان در هر لحظه بر هم منطبق‌اند. در بارهای سلفی خالص فاز سیگنال جریان ۹۰ درجه از فاز ولتاژ‌ عقب‌تر است؛ یعنی جریان نسبت به ولتاژ «پس‌فاز» است؛ در حالی که جریان بارهای خازنی خالص ۹۰ درجه جلوتر از ولتاژ آن‌ها است؛ یعنی جریان نسبت به ولتاژ «پیش‌فاز» است.

در دنیای واقعی بار سلفی خالص وجود ندارد و بارهای سلفی ترکیبی از اندوکتانس سلفی و بار مقاومتی هستند. چنین حالتی برای بارهای خازنی هم صدق می‌کند. بنابراین بر اساس میزان سلفی بودن یا خازنی بودن بار، اختلاف فاز بین ولتاژ و جریان متغیر است.

مقایسه اختلاف فاز ولتاژ و جریان بارهای مقاومتی، سلفی و خازنی
مقایسه اختلاف فاز ولتاژ و جریان بارهای مقاومتی، سلفی و خازنی

همان‌طور که در شکل ۱ می‌بینید، در بار مقاومتی جریان و ولتاژ هم‌فاز هستند، در حالی که در بار سلفی، سیگنال جریان نسبت به سیگنال ولتاژ پس‌فاز است و در بار خازنی سیگنال جریان نسبت به ولتاژ پیش‌فاز است. زاویه  نیز اختلاف فاز ولتاژ و جریان را در دو نمودار سلفی و خازنی نشان می‌دهد.

بنابر مطالبی که مطرح شد، می‌توان گفت که توان ظاهری دارای دو مولفه سینوسی و کسینوسی است که به مولفه کسینوسی بردار توان، اصطلاحاً «توان اکتیو» و به مولفه سینوسی آن «توان راکتیو» گفته می‌شود. با توجه به ماهیت بار، توان راکتیو می‌تواند سلفی (القایی) یا خازنی باشد و با واحد «کیلو‌وار» (kVAR)‌ اندازه‌گیری می‌شود. واحد اندازه‌گیری توان اکتیو نیز کیلووات (kW) است. در شکل ۲ بردار توان ظاهری (S) را مشاهده می‌کنید که به دو مولفه توان اکتیو (P) و توان راکتیو (Q) تفکیک می‌شود.

مثلث توان | آکادمی ماهر
شکل ۲- مثلث توان

ضریب توان (cosφ)

ضریب توان یا ضریب قدرت از مهمترین مفاهیم برق است که نشان می‌دهد چه بخشی از توان ظاهری مصرف‌ شده به کار مفید تبدیل شده است. به عبارت دیگر، چه سهمی از توان، اکتیو و چه سهمی از آن راکتیو است. از دید ریاضی، ضریب توان معادل کسینوس زاویه بین جریان و ولتاژ متناوب است. به همین دلیل به ضریب توان، cos نیز گفته می‌شود و هر چه این عدد به ۱ نزدیک‌تر باشد بهتر است؛ زیرا در این حالت ولتاژ و جریان هم‌فاز هستند و همه توان مصرفی به کار مفید تبدیل می‌شود. راه دیگر برای محاسبه ضریب توان، تقسیم توان اکتیو بر توان ظاهری است

ضریب توان نامناسب چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

همان‌طور که اشاره شد، موتورهای الکتریکی به دلیل داشتن سیم‌پیچ، خاصیت سلفی دارند و توان مصرفی آن‌ها دارای مولفه راکتیو سلفی است. با توجه به کاربرد گسترده این تجهیزات در محیط‌های صنعتی، مشکلِ توانِ راکتیو و پایین بودن ضریب توان در صنعت، بسیار رایج است. مسئله اصلی اینجاست که بارهایی که توان راکتیو ایجاد می‌کنند، باعث اعمال بار اضافی به شبکه توزیع برق می‌شوند و این امر منجر به اشغال ظرفیت شبکه و فشار غیرضروری به خطوط انتقال و توزیع می‌شود. از این رو، شرکت‌های تامین‌کننده برق برای مصرف‌کننده‌های صنعتی که ضریب توان آن‌ها کمتر از ۰.۹ است، جریمه در نظر می‌گیرد. بنابراین عدم توجه به ضریب توان باعث افزایش مبلغ قبض برق می‌شود.

علاوه بر هزینه برق، عدم اصلاح ضریب توان باعث افزایش جریان مصرفی کارخانه و نیاز به کابل‌ها، کلید‌ها، کنتاکتورها و تجهیزات حفاظتی قوی‌تر می‌شود که این مسئله نیز افزایش هزینه‌ها را به همراه دارد.

بانک خازنی چیست؟

بانک خازنی متشکل از تعدادی خازن و یک مدار کنترلی است که به‌منظور حذف توان راکتیو ناشی از عملکرد بارهای سلفی در شبکه قدرت قرار می‌گیرد. پیش‌تر گفتیم که توان راکتیو سلفی و خازنی اثر هم را خنثی می‌کنند. بنابراین استفاده از خازن بهترین راه برای اصلاح ضریب توان است. اما این خازن باید کجا نصب شود؟ این‌که برای هر بار سلفی یک خازن در نظر گرفته شود، منطقی نیست؛ زیرا اولا در کارخانه‌های بزرگ تعداد مصرف‌کننده‌های سلفی ممکن است بسیار زیاد باشد و نصب یک خازن برای هر تجهیز هزینه بسیار زیادی دارد و ثانیا توان مصرفی هر تجهیز یک مقدار ثابت ثابت نیست و بسته به شرایط کاری، توان آن‌ها متغیر است؛ بنابراین میزان توان راکتیو خازنی مورد نیاز آن‌ها نیز ثابت نیست.

برای حل مشکلِ توان راکتیو یک کارخانه صنعتی، یک تابلو بانک خازنی را در ورودی برق اصلی کارخانه و دقیقا بعد از تابلو تغذیه اصلی نصب می‌کنند. «رگولاتور بانک خازنی» تجهیزی است که در هر لحظه با نمونه‌گیری ولتاژ و همچنین نمونه‌گیری از جریان مصرفی کل کارخانه که توسط یک ترانس جریان (CT) اندازه‌گیری می‌شود، ضریب توان موجود کارخانه را اندازه‌گیری می‌کند. با در نظر گرفتن ضریب توان اندازه‌گیری‌شده و مقدار مطلوب آن که در تنظیمات رگولاتور ثبت شده است، خازن‌های مناسب به‌منظور افزایش ضریب توان و رساندن آن به مقدار مطلوب، وارد مدار می‌شوند.

تابلو بانک خازنی | آکادمی ماهر
شکل ۳- یک نمونه تابلو بانک خازنی

به این دلیل که مقدار خازن مورد نیاز برای اصلاح ضریب توان متغیر است، بانک خازنی به صورت چند‌پله طراحی می‌شود که هر پله ظرفیت راکتیو خازنی خاص خود را دارد. توان خازنی هر پله مضرب صحیحی از پله اول است. هر یک از پله‌ها توسط یکی از خروجی‌های رگولاتور کنترل می‌شود و بسته به میزان توان راکتیو خازنی مورد نیاز، یک یا چند پله با تشخیص رگولاتور به مدار وصل می‌شوند. شکل ۴ یک نمونه رگولاتور بانک خازنی شش‌پله را نشان می‌دهد.

انواع رگولاتور بانک خازنی | آکادمی ماهر
شکل ۴- رگولاتور بانک خازنی
برای آشنایی بیشتر با انواع رگولاتور بانک خازنی می‌توانید مقاله زیر را بخوانید.

محاسبات بانک خازنی

به‌منظور محاسبه خازن‌های مورد نیاز برای یک بانک خازنی، دانستن مقدار ضریب توان موجود و ضریب توان مطلوب ضروری است. اندازه ضریب توان مطلوب، توسط طراح و در حافظه رگولاتور بانک خازنی تنظیم می‌شود. ضریب توان لحظه‌ای کارخانه نیز توسط رگولاتور و با نمونه‌برداری از ولتاژ و جریان انجام می‌شود. 

تعیین ضریب توان موجود و مطلوب

هدف اصلی از اصلاح ضریب توان اجتناب از جریمه شدن توسط تامین‌کننده برق است. معمولاً ضریب توان بالای ۰.۹ برای شرکت توزیع برق قابل قبول است. بنابراین، می‌توان این مقدار را به عنوان ضریب توان مطلوب تعیین کرد؛ هرچند نظر کارفرما یا صاحب کارخانه هم در انتخاب مقدار مطلوب اهمیت دارد.

پیش از طراحی بانک خازنی باید یک دید کلی نسبت به میزان بار راکتیو کارخانه داشته باشیم و ضریب توان کلی کارخانه را طی یک دوره زمانی به دست آوریم. برای به دست آوردن توان راکتیو کلی دو راه وجود دارد.

  • آنالیز سیستم قدرت کارخانه با استفاده از پاور آنالایزر (Power Analyzer)
  • استفاده از قبض برق

یافتن ضریب توان با استفاده از پاور آنالایزر

پاور آنالایزر دستگاهی است که برای تحلیل سیستم‌های قدرت استفاده می‌شود. این دستگاه توانایی اندازه‌گیری و ثبت و تحلیل همه پارامترهای سیستم قدرت از جمله جریان، ولتاژ، توان اکتیو و راکتیو، ضریب توان و هارمونیک‌های سیستم را دارد. شکل ۵ یک دستگاه پاور آنالایزر را نشان می‌دهد.

دستگاه پاور آنالایزر | آکادمی ماهر
شکل ۵- یک نمونه دستگاه پاور آنالایزر

با به‌کارگیری این دستگاه در یک دوره زمانی مشخص (مثلا یک هفته یا یک ماه) می‌توان الگوی مصرف کارخانه را تعیین کرد و یک دید کلی نسبت به توان راکتیوِ ایجاد‌شده توسط کل تجهیزات کارخانه به دست آورد. بنابراین، روش اول برای یافتن مقدار توان راکتیو استفاده از دستگاه پاور آنالایزر است.

یافتن ضریب توان از روی قبض برق

راه دیگر برای تعیین الگوی مصرف کارخانه استفاده از قبض برق است. در قبض برق مشترک‌های صنعتی، اطلاعاتی در مورد مقدار توان راکتیوی که مصرف‌کننده به شبکه تحمیل می‌کند، ارائه می‌شود. به وسیله این اطلاعات می‌توان پارامترهای لازم برای محاسبات بانک خازنی را انجام داد. در شکل ۶ قبض برق یک کارخانه صنعتی را می‌بینید.

نمونه قبض برق یک کارخانه
شکل ۶- نمونه قبض برق یک کارخانه

همان‌طور که در شکل ۶ می‌بینید، اعداد زیادی روی قبض برق درج شده است؛ اما همه آن‌ها به درد ما نمی‌خورند. دو روش برای محاسبه ضریب توان از روی قبض برق وجود دارد؛ در اینجا این دو روش را شرح می‌دهیم.

روش اول: استفاده از توان مصرفی کل و توان راکتیو

مقدار مصرف کل بر حسب کیلووات‌ساعت (kWh) و توان راکتیو مصرفی بر حسب کیلووار‌ساعت (kVARh) در قبض برق مشخص شده‌اند. با استفاده از دو عدد مشخص‌شده روی قبض می‌توان از رابطه زیر اختلاف فاز φ را به دست آورد.

محاسبه توان مصرفی کل و توان راکتیو

در رابطه فوق Q توان راکتیو مصرفی و P کل توان مصرفی کارخانه است. با مشخص بودن زاویه محاسبات بانک خازنی می‌توان مقدار محاسبات بانک خازنی یا همان ضریب توان کلی را طی دوره اندازه‌گیری قبض به دست آورد.

برای پیدا کردن مقدار توان‌ها برحسب کیلووات و کیلووار، کافی است اعداد روی قبض را بر تعداد ساعات کار کارخانه در طول ماه تقسیم کنیم. مثلاً اگر کارخانه در روز ۸ ساعت کار می‌کند، یعنی در ماه ۲۴۰ ساعت مشغول کار است و با تقسیم اعداد روی قبض بر عدد ۲۴۰، مقدار توان مصرفی و راکتیو متوسط کل کارخانه در طول ماه به دست می‌آید.

روش دوم: استفاده از ضریب زیان بدی مصرف

روش دیگر برای یافتن ضریب توان از روی قبض برق استفاده از مقدار «ضریب زیان بدی مصرف» است که روی قبض درج می‌شود. با قرار دادن این عدد در فرمول زیر می‌توانید cos φ را به دست آورید.

محاسبه ضریب زیان

در قبض شکل ۶ ضریب زیان داده‌شده ۰.۰۲ است و با قرار دادن این عدد در فرمول فوق مقدار ضریب توان معادل ۰.۸۸ به دست می‌آید.

محاسبه توان راکتیو خازن‌های بانک خازنی

برای این که توان راکتیو به طور کامل حذف شود و اختلاف فازی بین جریان و ولتاژ نباشد، باید مقدار ضریب توان یا همان cos φ برابر با ۱ باشد؛ اما باید در نظر داشت که برای رساندن ضریب توان به عدد ۱ نیاز به خازن و تجهیزات جانبی بیشتری داریم و این مسئله باعث افزایش هزینه اجرا می‌شود: ضمن این که برای جریمه نشدن توسط شرکت توزیع ضریب توان بالای ۰.۹ کافی است. علاوه بر آن، نزدیک شدن بیش از حد cos φ به عدد ۱ می‌تواند باعث نوسان در ضریب قدرت و حتی ایجاد توان راکتیو خازنی شود. بنابراین معمولاً توان راکتیو را بین ۰.۹ تا ۰.۹۵ تنظیم می‌کنند. در اینجا دو راه برای محاسبه توان راکتیو خازن ارائه می‌شود.

روش یکم: استفاده از فرمو‌ل‌‌های محاسبات توان

برای انجام محاسبات بانک خازنی و به دست آوردن مقدار توان راکتیو مورد نیاز به‌منظور اصلاح ضریب توان، شکل ۷ را در نظر بگیرید.

محاسبات بانک خازنی
شکل ۷- نمای برداری اصلاح ضریب توان

فرض کنید اختلاف فاز جریان و ولتاژ برای مصرف‌کننده‌ای به اندازه محاسبات بانک خازنی است و توان راکتیو Q1 ایجاد شده و بنابراین ضریب توان فعلی سیستم برابر با  است. حال قصد داریم ضریب توان را به گونه‌ای اصلاح کنیم که مقدار توان راکتیو به Q2 و ضریب توان بهمحاسبات بانک خازنی  برسد.

بر اساس ریاضی مثلثات:

محاسبات بانک خازنی

محاسبات بانک خازنی

در روابط فوق، با محاسبه کسینوس‌وارون ضریب توان، می‌توان مقدار محاسبات بانک خازنی و محاسبات بانک خازنی  را حساب کرد و تانژانت آن‌ها را به دست‌آورد. همچنین، توان مصرفی اکتیو بر حسب کیلووات است. برای اصلاح ضریب توان به مقدار مطلوب مقدار توان راکتیو سلفی که باید حذف شود، به اندازه محاسبات بانک خازنی  است؛ یعنی باید به همین مقدار توان راکتیو خازنی محاسبات بانک خازنی به سیستم اعمال شود تا اثر توان راکتیو سلفی (القایی) خنثی شود. با استفاده از فرمول‌های بالا می‌توان نوشت:

با استفاده از فرمول فوق، به راحتی توان راکتیو خازنی مورد نیاز محاسبه می‌شود.

تأثیر اصلاح ضریب توان بر جریان مصرفی

با استفاده از فرمول فوق، به راحتی توان راکتیو خازنی مورد نیاز محاسبه می‌شود.

روش دوم: استفاده از جدول توان

روش دوم برای محاسبه توان راکتیو خازن محاسبات بانک خازنی استفاده از رابطه محاسبات بانک خازنی  است. در این رابطه K یک ضریب ثابت است که از طریق جدول ۱ و با استفاده از ضریب توان موجود و ضریب توان مطلوب به دست می‌آید.

محاسبات بانک خازنی
شکل ۸- جدول ۱- ضریب K برای محاسبه توان راکتیو خازنی

همان‌طور که در جدول ۱ می‌بینید، اگر فرضاً ضریب توان موجود سیستم ۰.۷۵ باشد و بخواهیم آن را به ۰.۹ برسانیم، تلاقی این دو عدد در جدول، مقدار K‌ را به ما می‌دهد. در این مثال، مقدار K برابر با ۰.۳۹۸ است و با ضرب آن در مقدار توان مصرفی کل (بر حسب kW) مقدار محاسبات بانک خازنی به دست می‌آید. به این صورت محاسبات بانک خازنی بدون نیاز به فرمول انجام می‌شود.

بیشتر بدانید

خازن‌های سه‌فازی که در بانک خازنی به‌کار می‌روند، در بازار با میزان توان راکتیو‌شان شناخته می‌شوند؛ یعنی سایز بازاری خازن‌های سه‌فاز با مقدار ظرفیت آن‌ها بر‌حسب میکروفاراد معرفی نمی‌شود؛ بلکه مقدار توان راکتیو، مبنای سایزینگ خازنِ اصلاح ضریب توان در سیستم سه‌فاز است. به عبارت دیگر، هنگام خرید خازن سه‌فاز، فرضاً از فروشنده درخواست یک خازن ۲۲ میکروفاراد نمی‌کنید؛ بلکه از او می‌خواهید یک خازن مثلاً ۲.۵ کیلووار به شما بدهد.

تأثیر اصلاح ضریب توان بر جریان مصرفی

پیش‌تر گفتیم که اصلاح ضریب توان باعث کاهش جریان مصرفی تجهیزات می‌شود. برای محاسبه جریان مصرفی بار، می‌توانید از رابطه زیر استفاده کنید.

تأثیر اصلاح ضریب توان بر جریان مصرفی

در معادله فوق، محاسبات بانک خازنیو P توان مصرفی است و محاسبات بانک خازنی جریان مصرفی بار است.

برای درک بهتر تاثیر محاسبات بانک خازنی بر جریان، فرض کنید، یک موتور سه‌فاز ۹۰ کیلو‌وات با ولتاژ‌ کاری ۳۸۰ ولت به شبکه وصل است. مقدار جریان موتور را با دو ضریب توان ۰.۷ و ۰.۹۵ محاسبه می‌کنیم.

فرمول تاثیر اصلاح ضریب توان

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، مقدار جریان موتور در حالی که ضریب توان ۰.۷ است، حدود ۱۹۵ آمپر و این مقدار با ضریب توان ۰.۹۵ برابر با ۱۴۴ آمپر است. بنابراین، با اصلاح ضریب توان ۵۱ آمپر از مصرف موتور کم شد که مقدار قابل‌توجهی است.

سایزینگ کنتاکتور و کلید مینیاتوری در محاسبات بانک خازنی

بخش دیگری از محاسبات بانک خازنی مربوط به تعیین سایز تجهیزات مدار کنترلی و حفاظتی تابلو بانک خازنی است. سه تجهیز اصلی تابلو بانک خازنی کلید اصلی، کنتاکتور خازنی و کلید مینیاتوری (MCB) هستند. به عنوان کلید اصلی معمولاً از MCCB و برای قطع و وصل خازن‌ها از کنتاکتور خازنی استفاده می‌شود.

برای آشنایی دقیق با این تجهیزات مقاله زیر در را در وبسایت ماهر بخوانید.

برای تعیین سایز تجهیزاتی که نام بردیم، لازم است ابتدا جریان خازن را برای هر یک از پله‌های بانک خازنی محاسبه کنیم. برای به دست آوردن جریان خازن از فرمول زیر استفاده می‌شود.

فرمول سایزینگ کنتاکتور

حال فرض کنید یک بانک خازنی داریم که ظرفیت خازن پله اول آن ۲.۵ کیلووار انتخاب شده و نسبت بین پله‌های آن ۱:۲:۳:۴ است؛ یعنی پله دوم دوبرابر پله یکم، پله سوم سه‌برابر پله یکم و پله چهارم چهار‌برابر پله یکم است. برای چنین بانک خازنی با استفاده از فرمول فوق جریان هر پله به شکل جدول ۲ به دست می‌آید.

محاسبات بانک خازنی
جدول ۲- جریان خازن برای پله‌های مثال بالا
برای آشنایی دقیق با این تجهیزات مقاله زیر در را در وبسایت ماهر بخوانید.

حال با داشتن جریان هر پله خازنی می‌توانیم کنتاکتور و کلید مینیاتوری مناسب را برای هر کدام انتخاب کنیم. اما ملاک انتخاب صرفا جریان خازن نیست. مطابق استانداردهای طراحی، موارد زیر نیز به مقدار جریان اضافه شود.

  • تحمل اضافه جریان: ۳۵ درصد
  • تلرانس: ۱۰ درصد برای خازن‌های بالای ۱۰۰ کیلووار و ۵ درصد برای خازن‌های کمتر از ۱۰۰ کیلووار
  • اضافه جریان ناشی از اضافه ولتاژ: ۱۰ درصد

بنابراین، درصدهای فوق باید به مقدار جریان خازن اضافه شوند. از حاصلضرب سه مقدار، عدد ۱.۶۳ به دست می‌آید که این عدد باید در جریان خازن ضرب شود و انتخاب تجهیزات بر اساس عدد جدید به دست آید.

سایز کلید مینیاتوری و کنتاکتور برای سه پله بر اساس رنج استاندارد این تجهیزات مطابق جدول ۳ خواهد بود.

محاسبات بانک خازنی
جدول ۳- سایز کنتاکتور و کلید مینیاتوری برای هر پله از بانک خازنی مثال فوق

همان‌طور که در جدول ۳ می‌بینید، برای بعضی پله‌ها جریان کنتاکتور کمی کمتر از جریان محاسبه شده برای پله انتخاب شده است. اگر کیفیت کنتاکتور مناسب باشد، این کار مشکلی برای مدار ایجاد نمی‌کند؛ اما برای انتخاب کلید مینیاتوری حتما باید یک رنج بالاتر انتخاب کنیم.

مجموع جریان‌ همه پله‌ها ۶۳.۲ آمپر است؛ بنابراین، می‌توان برای تابلو یک کلید اصلی MCCB با جریان ۸۰ آمپر انتخاب کرد و ضریب تنظیم آن را روی مقدار ۰.۸ قرار داد. با این کار در صورت نیاز به توسعه تابلو بانک خازنی و اضافه کردن پله‌های بیشتر، احتیاجی به تعویض کلید نخواهد بود.

نرم‌افزارهای محاسبات بانک خازنی

برای تسهیل انجام محاسبات بانک خازنی می‌توان از نرم‌افزارهای مخصوص این کار استفاده کرد. این نرم‌افزارها مشخصات شبکه را از شما دریافت می‌کنند و اطلاعاتی مانند اندازه خازن، مناسب‌ترین نسبت بین پله‌ها، تعداد پله‌ها و جریان هر پله را برای طراحی در اختیار کاربر قرار می‌دهد. از جمله این نرم‌افزارها می‌توان CRP را نام برد. شکل ۸ محیط کار نرم‌افزار CRP را نشان می‌دهد.

محیط نرم‌افزار CRP
شکل ۸- محیط نرم‌افزار CRP

اپلیکیشن اندرویدی Capacity kVAR نیز از جمله ابزارهای نرم‌افزاری برای تسهیل محاسبات بانک خازنی است. در شکل ۹ محیط این نرم‌افزار را می‌بینید.

محاسبات بانک خازنی
اپلیکیشن اندروید Capacitor kVAR

واضح است که با وجود سودمندی این گونه نرم‌افزارها، داشتن دانش تئوری و فنی برای طراحی بانک خازنی لازم است و تنها با تکیه بر ابزارهای کامپیوتری نمی‌توان یک بانک خازنی استاندارد طراحی کرد.

جمع‌بندی

یکی از چالش‌های اصلی در اصلاح ضریب توان، محاسبات بانک خازنی است. در این مقاله ضمن معرفی مفاهیم توان الکتریکی، بانک خازنی و لزوم وجود آن در کارخانه‌های صنعتی را به صورت مختصر شرح دادیم. سپس روش‌های مختلف به دست آوردن پارامترهای مورد نیاز در محاسبات بانک خازنی را معرفی و فرمول‌های محاسباتی لازم برای یافتن توان راکتیو خازن برای اصلاح ضریب توان را ارائه کردیم. در پایان نیز نحوه سایزینگ تجهیزات حفاظتی مدار بانک خازنی توضیح داده شد. با توجه به اهمیت تابلو بانک خازنی در محیط‌های صنعتی، دانش و مهارت طراحی این مدارها برای فعالان حوزه صنعتی می‌تواند بسیار سودمند باشد. در صورتی که می‌خواهید محاسبات بانک خازنی را فرا بگیرید و به صورت عملی و کاربردی نحوه طراحی و پیاده‌سازی تابلو بانک خازنی را بیاموزید، در دوره بانک خازنی ماهر ثبت نام کنید.

سوالات متداول

نرم‌افزارهای اصلاح ضریب توان کار طراح را در انجام بعضی محاسبات تئوری آسان می‌کند، اما یک طراح باید دانش علمی و تجربه کافی در طراحی مدارهای برق صنعتی داشته باشد تا بتواند یک مدار استاندارد طراحی کند.

در مقاله به راه‌های مختلفی اشاره شد؛ اما دقیق‌ترین راه استفاده از دستگاه پاور آنالایزر است.

منابع


https://www.electricaltechnology.org/2021/01/power-factor-calculator-find-pf-capacitor-in-microfarad-kvar.html

https://www.studocu.com/row/document/comsats-university-islamabad/engineering-electromagetics/how-to-calculate-the-size-of-capacitor-bank-one-by-zero-electronics/21637100

https://www.electricaltechnology.org/2013/11/how-to-calculate-suitable-capacitor-size-for-power-factor-improvement.html#google_vignette

https://gruppoenergia.com/blog/how-to-select-capacitor-bank/

https://circutor.com/en/uncategorized/capacitor-bank-calculation-software-crp/#descargar

https://apkpure.com/capacitor-kvar/com.sdy.capacitor_kvar

سوال:

آیا تجربه کارکردن با نرم افزارهای محاسبه ظرفیت خازن را داشته اید؟

تجربه و سوالات خود در این رابطه ، با ما در میان بگذارید. 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *