به عنوان یک تکنسین، برقکار یا مهندس برق یکی اولین چیزی‌هایی که باید بدانید، این است که ابزارهای برق صنعتی کدامند و هر کدام چه کاربردی دارند. شناخت ابزارهای برق صنعتی به ایمنی شما و افزایش کیفیت کار کمک زیادی می‌کند. برای همین تیم ماهر در این مقاله قصد دارد شما را با ۱۵ مورد از ابتدایی‌ترین و اصلی‌ترین ابزارهای برق صنعتی آشنا کند. پس با آکادمی ماهر همراه باشید.
ابزارهای مورد نیاز یک برقکار صنعتی
هر برقکار صنعتی بسته به کاری که قصد انجام آن را دارد، به ابزار و وسایل خاصی نیاز دارد. بعضی از ابزارهای برق صنعتی صرفاً در پروژه‌های برقی کاربرد دارند و برخی دیگر کاربردهای فنی عمومی دارند. استفاده از ابزار مناسب ضمن بالا بردن سرعت و کیفیت انجام کار به ایمنی و سلامت افراد هم کمک می‌کنند. در ادامه پرکاربردترین وسایل و ابزارهایی که یک برقکار با آنها سروکار دارد را معرفی می‌کنیم.
جعبه ابزار (Tool box)
اولین ضرورت انجام هر کاری داشتن نظم است. جعبه ابزار نظم‌دهنده ابزارهای شما است. جعبه ابزار معمولاً به صورت چند‌طبقه طراحی می شود و هر ابزاری در آن جای مخصوص خود دارد. منظم بودن ابزار‌آلات دقت و سرعت کار را افزایش می‌دهد.
شاید داشتن جعبه ابزار چندان چیز با اهمیتی به نظر نرسد، اما زمانی که ابزارهایتان در حین کار گم شد، حتما به ضرورت وجود آن پی خواهید برد. در شکل ۱ یک نمونه جعبه ابزار استاندارد نشان داده شده است.
پیچ گوشتی (Screwdriver)
یکی از اساسی‌ترین ابزارهای برق صنعتی، پیچ گوشتی (پیچ‌گشتی) است. همه می‌دانیم پیچ گوشتی برای باز و بسته کردن پیچ به کار می‌رود. اما به عنوان یک تکنسین برق باید از پیچ گوشتی مناسب کار خود استفاده کنید. پیچ گوشتی برای عملیات برقی مناسب است که جنس دسته آن عایق باشد.
بدنه این ابراز با یک روکش پلاستیکی نارسانا پوشانده شده است و فقط نوک آن بدون روکش است. در این حالت از برقکار در برابر برق‌گرفتگی محافظت می‌شود. شکل ۲ انواع پیچ گوشتی مخصوص برق را در سایزهای مختلف نشان می‌دهد.
پیچ گوشتی ترمینالی (Terminal screwdriver)
پیچ‌گوشتی ترمینالی از ابزارهای برق صنعتی است که در عملیات برقی برای باز و بسته کردن ترمینال‌های نصب شده در تابلوهای الکتریکی یا ترمینال تجهیزات مدار فرمان مانند کلید مینیاتوری استفاده می‌شود. پیچ‌گوشتی ترمینالی باید بدنه عایق داشته باشد تا از خطر برق‌گرفتگی جلوگیری کند. در شکل ۳ یک پیچ‌گوشتی ترمینالی با بدنه عایق را مشاهده می‌کنید.
دریل شارژی (Cordless drill)
از دریل شارژی برای سوراخکاری بدون نیاز به دسترسی به پریز برق استفاده می‌شود. برخی انواع دریل شارژی قابلیت نصب سری پیچ گوشتی و استفاده به عنوان پیچ‌گوشتی برقی را نیز دارند. در عملیات برقی از دریل شارژی برای کارهایی مانند مونتاژ تابلو برق، نصب تجهیزات الکتریکی و نصب روشنایی استفاده می‌شود.
ترجیحا مدل‌های دریل شارژی را تهیه کنید که وزن کمتری دارند؛ زیرا ابزار سنگین در استفاده طولانی‌مدت باعث خستگی و آسیب به مچ دست می‌شود. مزیتی که این ابزارهای برق صنعتی نسبت به نوع برقی خود دارند، عدم نیاز به پریز برق است که استفاده از آن را آسان‌تر می‌کند. شکل ۴ تصویر یک دریل شارژی را نشان می‌دهد.
انبردست (Piler)
انبردست یکی از ابزارهای برق صنعتی است. از انبردست برای صاف کردن، فرم‌دهی و بریدن سیم استفاده می‌شود. در کارهای برقی، معمولا از انبردست لاینمن (Lineman) استفاده می‌شود.
مزیت این نوع انبردست نسبت به نوع معمولی آن، قابلیت جدا کردن روکش سیم است. همچنین، از این ابزار برای پیچاندن و سر هم کردن دو قطعه سیم نیز استفاده می‌شود و دسته آن کاملاً عایق است. در شکل ۵ یک نمونه انبردست لاینمن را مشاهده می‌کنید.
انواع آچار (Wrench)
آچارها از جمله ابزارهایی است که هر برقکار صنعتی باید همیشه در جعبه ابزار خود به همراه داشته باشد. این ابزارهای برق صنعتی در انواع متعددی موجود هستند. در اینجا، چهار نمونه از ضروری‌ترین آچارهای مورد نیاز یک برقکار را بررسی می‌کنیم.
آچار آلن (Allen Wrench)
آچار آلن از ابزارهای مورد نیاز یک برقکار است و به آن آچار شش‌ضلعی یا کلید شش‌ضلعی (Hex Key) نیز می‌گویند. این نوع آچار دارای یک دسته تی-شکل و یک مقطع شش‌ضلعی برای باز و بسته کردن پیچ‌های مختلف به شکل شش‌ضلعی است. سوئیچ‌های الکتریکی، تجهیزات ابزار دقیق و برخی درایوهای الکتریکی دارای چنین پیچ‌هایی هستند. شکل ۶ یک آچار آلن را نشان می‌دهد.
آچار بکس (Socket Wrench)
آچار بکس دارای یک جغجغه (دسته) و تعدادی سوکت (سَری) است. سوکت‌های استوانه‌شکل در زبانه مکعب‌شکل جغجغه قرار می‌گیرند. این نوع آچار برای پیچ‌ها و مهره‌هایی که در مکان‌های دسترسی محدود قرار دارند، مناسب هستند.
سوکت‌ها در قطرها و شکل‌های مختلف برای انواع پیچ‌ها و مهره‌ها وجود دارند. آچار بکس علاوه‌بر مدل دستی، در مدل‌های برقی، شارژی، هیدرولیکی و بادی آن نیز موجود است. در شکل ۷ یک آچار بکس و انواع سوکت‌های آن نشان داده شده است.
آچار تخت (Flat Wrench)
آچار تخت نیز برای باز و بسته کردن پیچ و مهره استفاده می‌شود. سر این آچار به صورت U شکل است. آچار تخت می‌تواند دو سر تخت یا یک سر تخت و یک سر رینگی باشد. سر U شکل آچار تخت دارای سایزهای مختلف است. بعضی از برندها سایز آچار را براساس میلیمتر و برخی دیگر براساس اینچ شماره‌گذاری می‌کنند.
این ابزار در نصب موتورهای الکتریکی، مونتاژ ماشین‌آلات صنعتی و نیز برای مونتاژ تابلو برق بسیار پرکاربرد است. شکل ۸ آچار تخت را در اندازه‌های مختلف نشان می‌دهد.
دستکش ایمنی (Safety Gloves)
دستکش ایمنی، برقکار را در برابر خطراتی مانند برق گرفتگی، بریدگی و جرقه الکتریکی محافظت می‌کند. دستکش ایمنی از دو لایه تشکیل شده است. لایه زیرین از جنس پلاستیک، جهت محافظت تکنسین از برق گرفتگی و لایه رویی چرمی برای محافظت از بریدگی و سوراخ شدن دست است.
دستکش‌های ایمنی دارای کلاس‌بندی‌های مختلف هستند. هر کلاس برای سطح ولتاژ خاصی ساخته شده است:
- کلاس ۰۰: محافظت در فشار ضعیف (تا ۵۰۰ ولت)
- کلاس ۰: محافظت در فشار ضعیف (تا ۱۰۰۰ ولت)
- کلاس ۱: محافظت در فشار قوی (تا ولتاژ ۷۵۰۰ ولت)
- کلاس ۲: محافظت در فشار قوی (تا ولتاژ ۱۷۰۰۰ ولت)
- کلاس ۳: محافظت در فشار قوی (تا ولتاژ ۳۰۰۰۰ ولت)
- کلاس ۴: یک عایق کامل تا ۴۰ هزار ولت
شکل ۹ تصویر یک جفت دستکش ایمنی را نشان می‌دهد.
مولتی‌متر (Multimeter)
شاید بتوان گفت مولتی‌متر مهم‌ترین ابزارهای برقکار صنعتی است. مولتی‌مترها در دو نوع آنالوگ و دیجیتال موجود هستند. یک مولتی‌متر می‌تواند مقاومت، ولتاژ و جریان AC و DC را اندازه بگیرد. مدل‌های پیشرفته می‌توانند پارامترهای دیگر از جمله ظرفیت خازنی، دیوتی سایکل (Duty Cycle) و دما را اندازه‌گیری کنند.
برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله مولتی‌متر و کاربرد آن در صنعت را در مقالات ماهر بخوانید. شکل ۱۰ نمای یک مولتی‌متر دیجیتال را نشان می‌دهد.
فازمتر (Tester Screwdriver)
فازمتر یکی از ابزارهای برق صنعتی است. فازمترها از نظر ظاهری مانند پیچ گوشتی‌های ترمینالی هستند، اما کاربرد آنها کاملا متفاوت است. از فازمتر برای تست وجود یا عدم وجود ولتاژ فاز استفاده می‌شود. فازمترها نیز دارای دو نوع معمولی و دیجیتال هستند.
در فازمتر دیجیتال یک صفحه نمایشگر وجود دارد که سطح ولتاژ اندازه‌گیری شده را نشان می‌دهد. بعضی از این فازمترها در هنگام وجود ولتاژ بوق می‌زنند. این نوع فازمتر ایمن‌تر از فازمتر معمولی است؛ زیرا برای تشخیص ولتاژ، نیاز به لمس تیغه نیست. در شکل ۱۱، انواع فازمتر معمولی و دیجیتال نشان داده شده‌است.
چسب برق (Electrical Tape)
چسب برق یک نوار چسبنده از جنس پلاستیک، وینیل یا پارچه فایبرگلاس است و برای عایق کاری سیمها استفاده می‌شود. چسب برق از اتصال ناخواسته بین سیمها با یکدیگر و برق گرفتگی احتمالی هنگام لمس ناخواسته سیم‌های برق جلوگیری می‌کند. شکل ۱۲ چسب برق را نشان می‌دهد.
سیم‌لخت‌کن (Wire Stripper)
سیم‌لخت‌کن یکی از پرکاربردترین ابزارهای برق صنعتی است از این ابزار برای جدا کردن روکش پلاستیکی برق از سیم، بدون آسیب زدن به آن استفاده می‌شود. با جدا شدن روکش سیم، مس سیم نمایان می‌شود. سیم‌لخت‌کن دارای شیارهایی با اندازه‌های مختلف است تا بتوان سایزهای مختلف سیم را بدون آسیب به رشته‌سیم‌ها لخت کرد. در شکل ۱۳ چند نمونه سیم‌لخت‌کن را می‌بینید.
پرس وایرشو (Wire Lug Crimper)
یکی از مشکلاتی که سیم‌های رشته‌ای دارند، پراکنده شدن رشته سیمها است. پراکنده شدن رشته سیمها خطر برق گرفتگی یا اتصال کوتاه را به همراه دارد. برای همین از سرسیم (وایرشو) استفاده می‌شود. این کار علاوه‌بر افزایش ایمنی کار باعث مرتب شدن و تمیزی کار نیز می‌شود. برای پرس کردن وایرشو به سیمها از وسیله‌ای به نام پرس وایرشو استفاده می‌شود. شکل ۱۴ پرس وایرشو را نشان می‌دهد.
سیم‌چین (Wire Cutter)
یکی از ضروری‌ترین ابزارهای برق صنعتی، سیم‌چین است. از این ابزار برای بریدن سیم در اندازه دلخواه استفاده می‌شود. سیم‌چین در انواع مختلفی ساخته می‌شود که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند:
- کاتر جانبی (مورب): رایج‌ترین نوع سیم‌چین است. این نوع سیم‌چین یک لبه برش نوک تیز ایجاد می‌کند که برای برش سیم نزدیک به سطوح بسیار کارآمد است.
- سیم‌چین کابل‌بر: این سیم‌چین در دسته ابزارهای برق صنعتی قرار می‌گیرد. از این نوع سیم‌چین برای بریدن کابل‌های با ضخامت بالا در هر دو نوع تکفاز و سه‌فاز استفاده می‌شود. برای چیدن کابل‌های برق، با توجه به اینکه در داخل آنها جریان برق وجود دارد، دسته آنها عایق است تا از برق گرفتگی جلوگیری کند.
- سیم‌چین مینیاتوری: برای چیدن پایه‌های الکترونیکی که بسیار نازک هستند از سیم‌چینی مینیاتوری استفاده می‌شود.
- سیم‌چین فشار قوی: سیم‌چین موسم به «کله‌گاوی» دارای شکلی متفاوت‌تر از دیگر انواع سیم‌چین است. این نوع سیم‌چین دارای لبه‌های بزرگتر از مدل‌های دیگر است. برای همین می‌توان سیم‌های ضخیم‌تری را با آن برید و از ضروری‌ترین ابزارهای برق صنعتی است. همچنین از این سیم‌پیچ برای چیدن سیم‌های آلومینیومی که برش دادن آنها نسبت به سیم مسی سخت‌تر است، استفاده می‌شود.
جمع‌بندی
با توجه به لزوم به‌کارگیری ابزار کار در عملیات برقی و اهمیت آن در کیفیت، سرعت و ایمنی کار، در این مقاله ۱۵ مورد از ابزارهای برق صنعتی را معرفی کردیم و محل کاربرد آنها در اجرای پروژه‌های برق را شرح دادیم. بعضی از ابزارهای معرفی شده مانند سیم‌لخت‌کن و پرس وایرشو صرفاً در برق مورد استفاده قرار می‌گیرند و برخی دیگر ابزارهای عمومی هستند که در عملیات فنی دیگر نیز کاربرد دارند.
در دوره برق صنعتی ماهر ضمن آموزش عملی طراحی و مونتاژ تابلو برق و نصب تجهیزات الکتریکی نحوه استفاده و کاربرد ابزارهای برق صنعتی معرفی شده، ارائه شده است. با تهیه دوره برق صنعتی ماهر و یادگیری مهارت‌های مورد نیاز یک برقکار صنعتی می‌توانید در این زمینه شغلی به پیشرفت و درآمد دست یابید.
سوالات متداول
خیر. این تجهیزات الزامی است ولی کافی نیست. پانزده تجهیز بررسی شده پایه‌ترین ابزارهای برق صنعتی هستند.
بله. یکی از شرایطی که ابزار برقکار صنعتی باید داشته باشد، عایق بودن آن‌هاست تا از برق گرفتگی تکنسین جلوگیری شود.
باسلام.منوال کانتر قرار گرفته در سایت کامل نیست مهندس فرهادی در ویدئو های دوره مکررا عنوان کردند برای یادگیری کامل تایمر و کانتر منوال قرار داده بر روی سایت را بخوانید متاسفانه کامل نیست لطفا پیگیری کنید با تشکر
سلام جناب مهندس وقتتون بخیر
منوآلی که در سایت گذاشته شده منوال یکی از کانترهای پرکاربرد هست؛ برای تکمیل مطلب و درک بهتر میتونید از مطالب دوره استفاده کنین