فیوز کاردی چیست؟

اتصال‌کوتاه و اضافه‌بار از مهم‌ترین خطراتی هستند که تجهیزات الکتریکی را تهدید می‌‌کنند. خوشبختانه تجهیزات حفاظتی به‌خوبی می‌توانند از مدار در برابر این خطرات، حفاظت کنند. یکی از تجهیزات حفاظتی محبوب، فیوزها هستند.

فیوزها انواع گوناگونی دارند. فیوز کاردی یا تیغه‌ای یکی از محبوب‌ترین فیوزها است. در این مقاله، به سوالی که در عنوان این مقاله یعنی «فیوز کاردی چیست» پاسخ داده می‌شود و همچنین ساختار داخلی و سایزهای متفاوت آن نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.

شکل ۱- فیوز کاردی

تعریف فیوز کاردی

یکی از انواع پرکاربرد فیوزها، فیوزهای کاردی (Knife Blade Fuse) هستند. این فیوز که با نام‌های فیوز کتابی، تیغه‌ای، NH فیوز و فیوز چاقویی هم شناخته می‌شود، در ابتدا برای حفاظت از رساناها استفاده می‌شد.

امروزه این فیوز علاوه بر حفاظت از رساناها، از مدار و تجهیزات در برابر اضافه جریان و اتصال کوتاه هم حافظت می‌کند. فیوزهای کاردی فیوزهایی یکبار مصرف هستند. یعنی: پس از یک بار حفاظت از مدار، باید آن‌ها را با فیوز جدیدی با همان مشخصات جایگزین کرد.

اگر می‌خواهید با فیوز از نظر ساختار، عملکرد، کاربرد و انواع آن آشنا شوید مقاله «فیوز چیست؟» را بخوانید.

شکل ۲ – فیوز کتابی

ساختمان فیوزهای کاردی

• فیوزهای کاردی از یک بدنه سرامیکیِ مستطیل‌شکل ساخته شده‌اند.
• در دو انتهای بدنه‌ فیوز، یک ترمینال به شکل تیغه فلزی وجود دارد.
• المان ذوب‌شونده فیوز، داخل بدنه به تیغه فلزی متصل می‌شود.
• در فیوز، یک قلاب فلزی برای جداکردن سریع فیوز از پایه‌فیوز تعبیه شده است.
• یک نشانگر سلامت، برای نمایش وضعیت فیوز تعبیه می‌شود.

شکل ۳ – ساختمان فیوز کاردی

ساختار داخلی فیوز کتابی

نوار فلزی

نوار فلزی فیوز (سیم ذوب‌شونده) همان المان ذوب‌شونده فیوز است که در شرایط عادی، جریان بار را عبور می‌دهد. این نوار فلزی، در شرایط اتصال کوتاه، تحت جریان زیاد، ذوب می‌شود. این نوارها نقطه ذوب پایین و رسانایی بالایی دارند و در برابر اکسید شدن، مقاوم هستند. 

نوار فلزی، نواری از جنس سرب، قلع، مس، روی یا نقره است. برای جریان‌های کوچک تا ۱۰ آمپر، از قلع یا آلیاژ سرب و قلع (سرب ۳۷%، قلع ۶۳%) و برای جریان‌های بزرگتر، از مس یا نقره‌ی قلع‌اندود‌شده استفاده می‌شود.  

ماده خاموش‌کننده قوس

نوار فلزی فیوزها درون بدنه (محفظه) سرامیکی قرار دارد. بدنه فیوز از یک ماده خاموش‌کننده قوس (خاک کوارتز) پر می‌شود. عبور جریان‌های بالا از فیوز، احتمال وقوع قوس را افزایش می‌دهد. در فیوز کاردی، وجود یک ماده که قوس را از بین ببرد، لازم است.

شکل ۴ – خاک کوارتز

مشخصات پلاک فیوز کتابی

برای اطلاع از مشخصات هر فیوز، باید به پلاک آن مراجعه کرد. روی فیوز کاردی مشخصات زیر درج می‌شود:

• نام برند
• مدل فیوز
• ولتاژ نامی
• جریان نامی
• قدرت قطع
• استانداردها

شکل ۵ – مشخصات فنی پلاک فیوز

۱۲ سایز مختلف از فیوزهای کاردی

 مطابق شکل ، ابعاد فیوز با سه عددِ طول بدنه، عرض بدنه و طول کل فیوز مشخص می‌شود.

شکل ۶ -ابعاد فیوز کتابی

فیوزهای کاردی در سایزهای زیر موجود هستند.

• فیوز NH 000: طول کل برابر ۷۹ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۵۳ میلی‌متر، عرض بدنه برابر ۲۱ میلی‌متر  و نوع بدنه استاندارد. 
• فیوز NH 00C: طول کل برابر ۷۹ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۵۳ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۲۱ میلی‌متر و نوع بدنه فشرده. 
• فیوز NH 00: طول کل برابر ۷۹ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۵۳ و عرض بدنه برابر ۲۸ و نوع بدنه استاندارد. 
• فیوز NH 0: طول کل برابر ۱۲۵ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۶۸ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۲۸ میلی‌متر و نوع بدنه استاندارد. 
• فیوز NH 1C: طول کل برابر ۱۳۵ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۶۸ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۲۸ میلی‌متر و نوع بدنه فشرده. 
• فیوز NH 1: طول کل برابر ۱۳۵ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۷۲ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۴۶ میلی‌متر و نوع بدنه استاندارد.
• فیوزNH 2C: طول کل برابر ۱۵۰ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۷۲ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۴۶ میلی‌متر و نوع بدنه فشرده. 
• فیوزNH 2: طول کل برابر ۱۵۰ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۷۲ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۵۴ میلی‌متر و نوع بدنه استاندارد. 
• فیوزNH 3C: طول کل برابر ۱۵۰ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۷۲ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۵۴ میلی‌متر و نوع بدنه فشرده.
• فیوزNH 3: طول کل برابر ۱۵۰ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۷۲ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۶۵ میلی‌متر و نوع بدنه استاندارد.
• فیوز NH 4: طول کل برابر ۲۰۰ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۷۵ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۱۰۰ میلی‌متر و نوع بدنه استاندارد.
• فیوز NH 4a: طول کل برابر ۲۰۰ میلی‌متر، طول بدنه برابر ۷۵ میلی‌متر و عرض بدنه برابر ۹۵ میلی‌متر و نوع بدنه استاندارد.

نکته: ممکن است دسته‌بندی‌ها از نظر سایز، در برندهای مختلف متفاوت باشد.

تجهیزات جانبی 

پایه فیوز

NH فیوز برای قرار گرفتن در مدار، به پایه فیوز نیاز دارد. پایه فیوزها تک‌پل هستند. یعنی: پایه فیوزی وجود ندارد ک به وسیله آن بتوانیم سه فاز را قطع و وصل کنیم.

1. نکته: به هیچ عنوان فیوزهای تیغه‌ای نباید زیر بار قطع شوند. خارج کردن فیوز زیر بار، باعث برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی خواهد شد.
2. نکته: برای خارج کردن فیوز از پایه فیوز، باید از فیوزکش (fuse extractor) یا جداکننده فیوز استفاده کرد. 

شکل ۷ – پایه فیوز

جداکننده‌

جداکننده راهی ایمن و ساده‌ را برای جدا کردن فیوز از نگهدارنده و جایگزین‌ کردن فیوز جدید فراهم می‌کند. این ابزار تضمین می‌کند که با هیچ قسمت برقداری در تماس نیستید.

شکل ۸ – جداکننده فیوز

مزایای فیوز کاردی نسبت به فیوز فشنگی

۱. قدرت قطع یک فیوز کاردی از قدرت قطع یک فیوز فشنگی بیشتر است. در فیوز کاردی این مقدار تا ۱۲۰ کیلوآمپر هم می‌رسد. در حالی که، در فیوز فشنگی، قدرت قطع حداکثر ۲۰ کیلوآمپر خواهد بود. «قدرت قطع یا breaking capacity بیشترین جریانی است که یک فیوز می‌تواند آن را قطع کند.»

۲. فیوز کاردی جریان بیشتری را نسبت به فیوز فشنگی تحمل می‌کند. جریانِ قابل تحمل برای فیوز کاردی تا ۱۰۰۰ آمپر و برای فیوز فشنگی تا ۲۰۰ آمپر است.

۳.  فیوزهای کاردی تنوع جریان بیشتری نسبت به فیوزهای فشنگی بیشتر دارند. 

جمع‌بندی

در این مقاله یکی از مهم‌ترین انواع فیوزها، یعنی فیوز تیغه‌ای، را بررسی کردیم.برای ورود به دنیای برق، یکی از ابتدایی‌ترین قدم‌ها، آموختن درباره تجهیزات اصلی صنعت برق است. عملگرها، تجهیزات پایه، تجهیزات حفاظتی، تابلوبرق‌ها و… از اصلی‌ترین مباحثی است که برای ورود به برق صنعتی باید بدانید.  مقاله حاضر تنها بخشی از محتوای فصل تجهیزات حفاظتی دوره برق صنعتی ماهر است. در این دوره تمام آنچه برای برقکار شدن نیاز دارید، ارائه شده است.

منبع: legrand.com