نحوه شماره‌گذاری سیم در نقشه‌های برق صنعتی؛ راهکار عیب‌یابی تابلو برق‌ها

اهمیت شماره‌گذاری سیم 

زمانی‌ که یک سیستم از کار می‌افتد، معمولاً عیب‌یابیِ سیم‌کشی‌ها در مراحلِ مختلف انجام ‌می‌شود. اگر تکنسین‌ها و مهندسینِ برق، برای عیب‌یابی مجبور باشند هر سیم را ردیابی کنند، قطعاً ساعت‌ها زمان نیاز است. پس شماره‌گذاری سیم‌ها به متخصصان این امکان را می‌دهد که به سرعت مشکل را پیدا کنند.

شکل ۱ – استفاده از شماره‌گذاری سیم در تابلو برق

برای درک اهمیتِ شماره‌گذاری سیم از منظرهای مختلف، ویدیوی زیر را ببینید.

نحوه شماره‌گذاری مسیرهای جریان در نقشه‌های برق صنعتی

همان‌طور که می‌دانیم مدارهای برق صنعتی از ۲ بخش مدار فرمان و مدار قدرت تشکیل شده است. معمولاً برای شماره‌گذاری سیم‌های مدار قدرت نیازی به در نظر گرفتن مسیرِ جریان نیست؛ اما برای شماره‌گذاری سیم‌های مدار فرمان، باید مسیرهای جریان را در نظر گرفت. لذا پیش‌نیاز آموزش نحوه شماره‌گذاری سیم، آموزشِ نحوه شماره‌گذاری مسیرهای جریان است؛ بنابراین بهتر است، مسیر جریان را تعریف کنیم.

مسیر جریان چیست؟

به مسیری که از طریقِ آن، جریان به مصرف کننده می‌رسد، مسیر جریان می‌گوییم. اگر از ۱۰ مسیر، جریان به مصرف کننده برسد، می‌گوییم مدار دارای ۱۰ مسیرِ جریان است. برای مثال، در مدار قدرتِ زیر، جریان از دو مسیر به موتور می‌رسد، لذا این مدار دارای ۲ مسیر جریان است. مسیرِ اول با رنگ سبز و مسیرِ دوم با رنگ نارنجی مشخص شده است.

شکل ۲- مدار قدرتِ راه اندازی موتور به صورت اتصال دائم چپ‌گرد – راست‌گرد با حفاظت کامل، کنترل از ۲ نقطه

مدار فرمان نیز به همین صورت شماره‌گذاری می‌شود. برای مثال، شکل زیر دارای ۶ مسیرِ جریان است که مسیر ۱ تا ۶ به ترتیب با رنگ‌های زرشکی (۱)، نارنجی (۲)، زرد (۳)، سبز (۴)، آبی (۵) و بنفش (۶) مشخص شده است.

شکل ۳- مدار فرمانِ راه اندازی موتور به صورت اتصال دائم چپ‌گرد – راست‌گرد با حفاظت کامل، کنترل از ۲ نقطه

روش‌های شماره گذاریِ مسیرهای جریان

به طور کلی، سه روش برای شماره‌گذاری مسیرهای جریان وجود دارد:

• روش سری
• روش ذخیره‌ای
• روش مستقل

شماره‌گذاری مسیرهای جریان به روش مستقل، بهینه‌ترین روش است که در این مقاله آموزش می‌دهیم. 

برای یادگیریِ هر سه روش به‌طور کامل، دوره آموزش برق صنعتی ماهر را ببینید.

شماره گذاری مسیر جریان به روش مستقل

شماره‌گذاری مسیرهای جریان در مدار قدرت 

برای شماره‌گذاری مسیر جریان در مدار قدرت، از یک عدد دو رقمی استفاده می‌شود. ابتدا تعدادِ مسیرهای جریان را مشخص ‌می‌کنیم. برای مثال ۲ مسیر جریان داریم، لذا عدد ۲ را به عنوان دهگان در نظر می‌گیریم. سپس به ازای هر مسیر جریان، یک عدد در یکان قرار می‌دهیم. همانطور که در شکل زیر می‌بینید، این مدار دارای ۲ مسیرِ جریان است. رقمِ دهگانِ عددِ ۲۱ و ۲۲ بیانگر تعداد مسیرهای جریان و رقمِ یکانِ عدد ۲۱ و ۲۲ بیانگر مسیرِ اول و مسیرِ دوم است. در مدار قدرت، شماره‌های مسیر جریان، در پایینٰ‌ترین قسمتِ نقشه، زیر کنتاکتورها نوشته می‌شود.

شکل ۴- مسیرهای جریان در مدار قدرتِ راه اندازی موتور به صورت اتصال دائم چپ‌گرد – راست‌گرد با حفاظت کامل، کنترل از ۲ نقطه

شماره‌گذاری مسیرهای جریان در مدار فرمان

برای شماره‌گذاری مسیر جریان در مدار فرمان، از عدد ۱ شروع می‌کنیم و تا آخرین مسیر، شماره‌گذاری را ادامه می‌دهیم. برای مثال، در شکلِ زیر، ۶ مسیر جریان وجود دارد که از اولین مسیر، شماره گذاری را آغاز می‌کنیم و تا مسیر ششم ادامه می‌دهیم. در مدارِ فرمان، شماره‌های مسیر جریان در پایینٰ‌ترین قسمتِ نقشه، زیر هر یک از مسیرها نوشته می‌شود.

شکل ۵- مسیرهای جریان در مدار فرمانِ راه اندازی موتور به صورت اتصال دائم چپ‌گرد – راست‌گرد با حفاظت کامل، کنترل از ۲ نقطه

حال که مسیرهای جریان و روشِ شماره‌گذاری آن‌ها را آموختید، برای آموزش نحوه شماره‌گذاری سیم در نقشه‌های برق صنعتی آماده اید. پس تا پایان با ماهر همراه باشید.

نحوه شماره‌گذاری سیم در نقشه‌های برق صنعتی

شماره‌گذاری سیم‌های مدار قدرت

برای شماره گذاری سیم‌های مدار قدرت، معمولا از یک عددِ سه رقمی استفاده می‌شود و هر سیمی که دو تجهیز را به هم وصل می‌کند، یک شماره‌‌ی سه رقمی به خود اختصاص می‌دهد. این عدد، در سمت چپ سیم قرار می‌گیرد و به صورت افزایشی از بالا به پایین ادامه پیدا می‌کند. در شکل زیر، شماره سیم‌ها با رنگ قرمز نشان داده شده‌اند.

شکل ۶- شماره سیم‌های مدار قدرتِ راه اندازی موتور به صورت اتصال دائم چپ‌گرد – راست‌گرد با حفاظت کامل، کنترل از ۲ نقطه

نکته: توجه داشته باشید که در نقشه‌های برق صنعتی، برای نقاطِ هم‌‌پتانسیل، فقط یک شماره سیم اختصاص داده می‌شود.  

نحوه شماره‌گذاری نقاطِ هم‌پتانسیل و همه‌ی نکات آن را در دوره آموزش برق صنعتی ماهر ببینید.

شماره‌گذاری سیم‌های مدار فرمان

برای شماره‌گذاری سیم‌های مدار فرمان، از یک عدد دو رقمی استفاده می‌شود که رقم دهگان بیانگرِ شماره مسیر جریان و رقم یکان بیانگر شماره اتصال است. معمولا در مدار فرمان، شماره‌گذاری سیم‌ها در سمتِ چپِ سیم و از پایین به بالا انجام می‌شود. در شکل زیر، اعدادِ قرمز، شماره سیم را نشان می‌دهد. برای مثال، عدد ۲۱ بیانگر مسیر جریان دوم و اتصال اول است. همچنین به طور مشابه، عدد ۴۵ بیانگر مسیر جریانِ چهارم و اتصال پنجم است.

شکل ۷- شماره سیم‌های مدار فرمانِ راه اندازی موتور به صورت اتصال دائم چپ‌گرد – راست‌گرد با حفاظت کامل، کنترل از ۲ نقطه

نکته: توجه داشته باشید که سیم ورودی از نول (N) به تجهیزات، نیازی به شماره‌‌گذاری ندارد، زیرا حرف N به آن‌ها اختصاص داده می‌شود.

تمرین: اکنون که با نحوه شماره‌گذاری مسیر جریان و نحوه شماره‌گذاری سیم‌ها در نقشه‌های برق صنعتی آشنا شدید؛ به عنوان تمرین شماره‌گذاریِ «مدار راه اندازی موتور به صورت یکی به‌جای دیگری، اتوماتیک» را که در شکلِ زیر نشان داده شده است، انجام دهید.

شکل ۸ -مدار قدرت و فرمانِ راه اندازی موتور به صورت یکی به‌جای دیگری، اتوماتیک

بعد از انجام تمرین بالا، با دیدن ویدیوی زیر که نمونه‌ای از فصل نقشه‌خوانیِ دوره آموزش برق صنعتی ماهر است، پاسخ خود را بررسی کنید.

معرفی انواع شماره سیم برای شماره‌گذاری سیم‌ها در تابلو برق

با نحوه شماره‌گذاری سیم‌ها در نقشه‌های برق صنعتی آشنا شدیم؛ اما این شماره سیم‌ها در تابلو برق چگونه اجرا می‌شوند؟

هر تجهیزی برای این‌که به تجهیز دیگری متصل شود، نیاز به سیم دارد، بنابراین هیچ سیمی حق ندارد دو تجهیز را بدون شماره به یکدیگر وصل کند. در تابلو برق، دو سر هر سیم باید به طور یکسان شماره‌گذاری شود تا در صورت قطع یک سر سیم، سر دیگر آن قابل تشخیص باشد.

همانطور که گفتیم، شماره‌گذاری سیم‌ها در تابلو برق یک نیاز اساسی است، زیرا با صدها سیم مواجه هستیم که بدون شماره‌گذاری آن‌ها، عیب‌یابی، مونتاژ‌ و سیم کشی کارِ بسیار زمان‌بر و پُرخطایی خواهد بود. لذا طیف وسیعی از لیبل‌ها، تگ‌ها و برچسب‌ها برای شماره‌گذاری سیم‌ها وجود دارد که کارِ عیب‌یابی، تعمیر، نگهداری و مونتاژ را سریع‌تر می‌کند. شماره سیم‌ها شکل‌ها و انواع مختلفی دارند که پرکاربردترین آن‌ها در زیر نشان داده شده است.

برای آشنایی با نمادها و سمبل‌های نقشه‌خوانی برق، به مقاله «آموزش نقشه‌خوانی برق صنعتی» مراجعه کنید.

شماره سیم‌های فشاری یا حلقوی

از رایج ترین انواعِ شماره سیم، شماره سیم‌های فشاری یا حلقوی است. حروف و اعداد در این نوع شماره سیم‌ها از قبل چاپ شده و کار با آن‌ها بسیار راحت و سریع است.

شکل ۹- شماره سیم‌های فشاری، اجرا شده در تابلو برق

شکل ۱۰- شماره سیم‌های فشاری یا حلقوی

شماره سیم های شفافِ دو بخشی

این نوع شماره سیم، از ۲ بخش تشکیل شده و دارای دو قسمت توخالی است که در یک قسمتِ آن کابل و در قسمت دیگر، کاغذ شماره سیم، قرار می‌گیرد.

شکل ۱۱- شماره‌ سیم‌های شفافِ دو بخشی

شکل ۱۲- شماره سیم‌های شفافِ دو بخشی، اجرا شده در تابلو برق

شماره سیم‌های حرارتی

این نوع شماره سیم‌ها، حرارتی هستند و با اعمال حرارت، بر روی کابل محکم می‌شوند و امکان جابه‌جایی آن‌ها روی کابل، وجود ندارد.

شکل ۱۳- شماره سیم‌های حرارتی، اجرا شده در تابلو برق

در فصل ۱۱ از دوره آموزش برق صنعتی ماهر، علاوه بر معرفی انواع بیشتری از شماره سیم‌ها، اصول مونتاژِ تجهیزات در تابلو برق نیز به طور کامل آموزش داده شده است.

جمع بندی

شماره‌ سیم‌ها، برای مونتاژ و همچنین عیب‌ٰیابی تابلو برق‌ بسیار مفید هستند، به‌‌طوری که وقتی سیمی از نقطه‌ی اتصال خارج می‌شود، به‌راحتی بتوان تشخیص داد که باید دوباره به کجا متصل شود. لذا شماره‌گذاری سیم‌ها، کارِ عیب‌یابی، تعمیر و نگهداری را سرعت می‌بخشد و از هرج و مرج در تابلو برق جلوگیری می‌کند. 

در این مقاله، نحوه شماره‌گذاری سیم‌ در نقشه‌های برق صنعتی را آموختیم و با انواع شماره سیم برای اجرا در تابلو برق آشنا شدیم. آنچه در این مقاله آموختید، فقط بخشی از فصلِ نقشه‌خوانی از دوره آموزش برق صنعتی ماهر، است. اگر قصد دارید ۰ تا ۱۰۰ استانداردهای نقشه‌خوانی و اصول مونتاژ تابلو برق را فراگیرید به جمع بزرگ ماهر بپیوندید.